وحدت مشقی که همواره باید نوشت و درسی که مکرر باید خواند

وحدت مشقی که همواره باید نوشت و درسی که مکرر باید خواند

قرآن، سراسر دعوت به وحدت است و سفارشات پیامبر گرامی(ص) بر ایجاد الفت و اتحاد در جامعه اسلامی و تأکید آن بزرگوار بر جماعت در فرائضی نظیر؛ نماز، حج و جهاد و... بیانگر اهمیت اتحاد مسلمین می باشد، چانکه می فرمود: «الجماعه رحمه و الفراقه عذاب»

سیره ی عملی آن بزرگوار در روابط حسنه میان مسلمین، ایجاد عهد اخوت بین مهاجرین و انصار، تلاش برای انس و الفت و حتی اهتمام به تنظیم صفوف نماز جماعت ازجمله عنایت آن بزرگوار به وحدت و جماعت می باشد. امیر المومنین علی(ع) نیز همین گفتار و کردار پیامبر گرامی اسلام را در جامعه مسلمین دنبال می نمود و می فرمود: «هیچ کس به مانند من به هم بستگی و وحدت امت محمد(ص) حریص نیست.» ایشان برهم زننده وحدت را مستحق بدترین عذابها می داند: «از پراکندگی بپرهیزید و آگاه باشید که هرکس مردم را به این شعار تفرقه و جدایی دعوت کند، او را بکشید هرچند زیر عمامه من باشد» و نیز تأکید می نماید که «مبادا در دین دورویی ورزید که همبستگی در راه حق گرچه کراهت داشته باشید، از پراکندگی در راه باطل گرچه مورد علاقه شما باشد، بهتر است؛ زیرا خداوند سبحان نه به گذشتگان و نه به آیندگان چیزی را با تفرقه عطا نفرموده است.» (نهج البلاغه، خطبه 127)

در امتداد همین راه حضرت زهرا(س) در خطبه خود می فرماید: «امامت برای حفظ نظام و تبدیل افتراق مسلمین به اتحاد است.» سیره ی عملی و نظری سایر امامان معصوم(ع) نیز نشان می دهد در استمرار روش جد بزرگوارشان، اهتمام فوق العاده ای به حفظ وحدت مسلمین داشته و جهت تحقق آن از خودگذشتگی های فراوان می نمودند.

بسیاری از فقهای بزرگ جهان اسلام نیز با تقلید از سیره معصومین(ع) منادی اتحاد و وحدت مسلمین بودند اما در میان متاخرین نام سید جمال الدین اسدآبادی مشهورتر از دیگران می باشد چنان چه استاد شهید مرحوم مطهری می گوید: «ظاهرا ندای اتحاد اسلام در برابر غرب را اولین بار سید جمال بلند نمود.»

از دیگر فقهای اسلامی که برای اتحاد جهان اسلام اهمیت زیادی قائل بودند آیت الله شیخ محمدحسین آل کاشف الغطاء می باشد که با اعلام حرمت اختلاف، می فرمود: «اگر مسلمانان همدست بودند این همه ممالک بزرگ را از دست نمی دادند و هفت دولت بزرگ در برابر ملتی کوچک شکست نمی خوردند.»

اگرچه نام علمای دیگری چون شیخ محمد شلتوت و آیت الله العظمی بروجردی در زمره منادیان وحدت جهان اسلام دیده می شود اما در طول تاریخ اسلام شخصیتی چون حضرت امام خمینی(ره) به عنوان پیشتاز اتحاد امت اسلام نظیر نداشته است. آن بزرگوار با معرفی وحدت به عنوان رمز پیروزی، راز پیروزی خود را عملا در همین واژه قرار داد و تأکید فرمود: «باید همه این رمز را بفهمیم که وحدت کلمه رمز پیروزی است و این رمز را از دست ندهیم.» که در غیر این صورت نظام اسلامی آسیب پذیر خواهد شد. لذا «از امور مهمه ای که بر همه ما واجب است، دفاع از اسلام، دفاع از جمهوری اسلامی است و آن بستگی دارد به وحدت.»

مقام معظم رهبری مدظله العالی در این رابطه با اشاره به این که حفظ وحدت کلمه وصیت دائمی امام بود، می فرمایند: «شاید در طول ده سال بعد از انقلاب کمتر مسأله ای به اندازه وحدت مورد تأکید آن بزرگوار بود.»

خلف صالح امام راحل(ره) مقام معظم رهبری مدظله العالی نیز در استمرار سیره نظری و عملی آن امام همام، اتحاد را راه علاج همه دردهای مسلمین معرفی کرده و می فرمایند: «اکسیر اعظم برای پیروزی ملت ایران همین یک نکته است، اتحاد کلمه بر اساس اسلام.»

ایشان در پاسخ به این سؤال که منظور از وحدت چیست؟ می فرمایند: «یعنی همه مردم یک جور فکر کنند؟ نه. یعنی همه مردم یک جور سلیقه سیاسی داشته باشند؟ نه. یعنی همه مردم یک چیز را، یک شخص را، یک شخصیت را، یک جناح را، یک گروه را بخواهند؟ نه. وحدت مردم یعنی نبودن تفرقه و نفاق و درگیری و کشمکش.» از نظر ایشان: «راز عظمت مسلمانان، پیوند و اتحاد آنان با یکدیگر است.»؛ «اتحاد مسلمین و صفای دل برادران مسلمان با یکدیگر، شرط اصلی اعلای کلمه اسلام است.»؛ «امنیت هم ناشی از وحدت است، اگر وحدت نباشد، امنیت ملی هم به خطر می افتد.» **

 

الف) وحدت دینی و مذهبی

با توجه به تأکید قرآن کریم و اهل بیت (علیهم السلام) بر تمسک به اتحاد و همبستگی تمام مسلمانان جهان و در نهایت تقریب مذاهب و امعان نظر به ابعاد گسترده تهاجم فرهنگی و تبلیغات سوء ناجوانمردانه استکبار جهانی و صهیونیسم علیه موجودیت و هویت اسلامی، لازم و فرض است که همه نیروهای مادی و معنوی در کشورهای اسلامی و آحاد مسلمانان در برابر این تجاوزات بسیج شوند و یگانه تلاششان، عملی نمودن رهنمودها و راهکارها باشد.

اگر در عرصه بیداری اسلامی عصر حاضر، دشمنانی در کمین نشسته باشند و در رویارویی با آن، نیرنگها به کار گیرند، امری عجیب و دور از ذهن و حتی واقعیت نیست؛ زیرا خصومت با اسلام و مسلمانان از راهبردهای دشمنان است. از سویی دیگر طبیعی است که در جریان بیداری اسلامی، گرایشها و شیوه ها و گروههای متعددی وجود داشته باشند و هر یک طبق برنامه و روش خود در خدمت به اسلام گام بردارند، به شرط این که این تعددها و اختلافها به دور از تعصب و جمود فکری باشد.

اما آنچه که مایه نگرانی است، شعله ور شدن دشمنی و کینه توزی در میان مذاهب و فرق مختلف اسلامی است، به گونه ای که مسلمانان بر ضد همدیگر به توطئه چینی و جنگ و دعوا برخیزند.

در دهه های اخیر، امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری (مدظله العالی) منادی ایده تقریب مذاهب بوده اند و بر همین اساس، انقلاب اسلامی شکوهمند ایران برای این تقریب، گام های ارزشمندی را برداشته است. هم اکنون نیز فضای هم آوایی، هم گرایی و تقریب در بین مسلمانان با اندیشه های انقلاب اسلامی سیر تکاملی دارد و ادامه این روند مستلزم این است که عموم مسلمانان، اتفاق خود را در اصول آیین مقدس اسلام در نظر گرفته و تفرقه عملی را کنار گذاشته و در یک صف قرار گیرند و با ارائه طرحهای فکری و عملی مناسب تلاش نمایند علاوه بر جلوگیری از اختلافات داخلی فرقه های مختلف اسلامی، از نفوذ و توطئه دشمنان سوگندخورده در بین مسلمانان که بیش از هر چیز از وحدت امت اسلامی می ترسند، پیشگیری نمایند. مخصوصاً در سالهای اخیر که با ترفند جدید خود در صدد هستند برای اهل  تسنن، دشمن وهمی از شیعیان و هم چنین برای اهل تشیع، دشمن وهمی از اهل  سنت و برای  جهان عرب نیز یک دشمن وهمی از ایران ایجاد کنند. بی تردید در گستره بیداری اسلامی و به دنبال آن همبستگی  اسلامی، اسباب مسرت همه مسلمین جهان فراهم می گردد زیرا اتحاد و همدلی مسلمین، آیتی از فضل و رحمت واسعه الهی است و مسلمین جهان باید هوشمند بوده و از افتادن در دام حاشیه سازان غربی اجتناب نمایند و بایسته است این بیداری و تقریب منتهی به عزت و تجدید حیات معنوی مسلمانان گردد.

ما وارثان مذاهب اسلامی باید صادقانه و مخلصانه با مغرضان و معاندانی که به نام مذهب و مسائل مذهبی، تفرقه را در میان مسلمانان ترویج می نماید، مقابله نموده و با تنقیح مذاهب که خود بزرگترین قدم در جهت تقریب مذاهب است و با وحدت کامل و عملی و توسعه بیداری اسلامی در تفریق مذاهب جلوگیری نمائیم.

* موانع تقریب و وحدت مسلمانان

عوامل بازدارنده تقرب و وحدت جهان اسلام دو گونه اند: الف- موانع داخلی (درونی)؛ ب: موانع خارجی (بیرونی)

در مسیر اتحاد اسلامی و همبستگی مسلمانان جهان، همواره مشکلات و موانع گوناگون چهره ظاهر می کند، این موانع هم از درون است و هم از بیرون؛ موانع درونی در چهار مورد ذیل خلاصه می شود:

1- تعصب شدید، مذهب گرایان افراطی که عامل مهمی در دور نگه داشتن از تلاش برای نزدیک ساختن دیدگاه هایشان است.

2- سوء تفاهمات از عقاید و آرای یکدیگر و توهمات بی جا از عقاید یکدیگر که از ابتلائات بزرگ مسلمین است.

3- جهل و ناآگاهی مسلمانان از محتوای مذاهب دیگر که مانعی عمده بر سر راه وحدت آنان به شمار می رود.

4- سیاست های حاکم بر دنیای اسلام در گذشته و حال و نیز پیدایش حکمرانان متعدد و سلسله های رقیب در جهان اسلام است.

موانع درونی را خود مسلمین به وجود می آورند و مولود تفکرات یک سویه و تنگ نظری ها و نگرش های سطحی و تحرکات و عملکردهای خطرناک ناشی از آن می باشد.

موانع برونی زائیده اغواگری ها و نیرنگ افکنی ها و توطئه های  پیدا و پنهان قدرت های استعماری جهان است که اتحاد و همبستگی مسلمین را برای خود دردناک و تحمل ناپذیر می دانند و سعی دارند با ایجاد تفرقه و اختلاف و منازعه در میان ملل مسلمان جهان مانع تشکیل جبهه توحید و امت واحد اسلامی شوند.

موانع برونی اتحاد و اقتدار جهان اسلام در جای خود خطرناک و برانگیزاننده چاره اندیشی و به تجربه گذاشتن شیوه های مقابله عملی می باشد و این یک ضرورت بزرگ و حیاتی و انکارناپذیر است و هرگونه غفلت و تسامح را نفی می کند لکن در مقایسه موانع برونی با موانع درونی، بدون هیچ شبهه و تردیدی، خطر و آفات و آسیب ها و زیان های  موانع درونی فزون تر و فاجعه آفرین تر می باشد زیرا هر ملت و جمعیتی که از درون به اختلاف و تنازع و تشتت می رسد، می پوسد و مضمحل می شود و از بین می رود و به همین دلیل قدرت های استکباری مرکب از نظام ها و سران و رهبران کفر و شرک و نفاق در هر عصر با وجود موانع درونی وحدت در جهان اسلام به هر شکل و جلوه و مشاهده تنش ها و جنگ و درگیری های فرساینده و منهدم کننده اساس و بنیان اتحاد مسلمین نیازی به صرف بودجه های سنگین و استخدام امکانات و نیرو برای ایجاد اختلاف در بین آنان احساس نمی کنند و به این نتیجه قطعی می رسند که شتاب گیرنده به سوی هلاکت و نابودی را چه نیازی به تحریک و وسوسه.

استاد مطهری پس از بیان این نکته که تهدید ناشی از سوءتفاهم های بی جا به مراتب بیشتر از تهدید ناشی از اختلافات عقیدتی و مذهبی می باشد، دلیل این دیدگاه خاص را این گونه مطرح می نماید:

مسلمانان از نظر اختلافات مذهبی طوری نیستند که نتوانند وحدت داشته باشند، نتوانند با یکدیگر برادر و مصداق «انما المومنون اخوه» (حجرات 10) بوده باشند زیرا خدایی که همه پرستش می کنند، یکی است و همه می گویند «لااله الاالله». همه به رسالت محمد(ص) ایمان دارند و نبوت را به او پایان یافته می دانند و دین او را خاتم ادیان می شناسند. همه قرآن را کتاب مقدس آسمانی خود می دانند و آن را تلاوت می کنند و قانون اساسی همه مسلمین می شناسند. همه سوی یک قبله نماز می خوانند و یک بانگ به نام اذان برمی آورند. همه در یک ماه معین از سال که ماه رمضان است روزه می گیرند. همه روز فطر و اضحی را عید خود می شمارند. همه مراسم حج را مانند هم انجام می دهند و با هم در حرم خدا جمع می شوند و حتی همه خاندان نبوت را دوست می دارند و به آن ها احترام می گذارند. این ها کافی است که دل های آن ها را به یکدیگر پیوند دهد و احساسات برادری و اخوت اسلامی را در آن ها برانگیزد ولی... ولی امان از سوءتفاهمات، امان از توهمات و تصورات غلطی که فرق مختلف درباره یکدیگر دارند و امان از عواملی که کاری جز تیره کردن روابط مسلمانان ندارند.

نوع اختلافات مذهبی و عقیدتی ثابت است و همواره در هر زمان، محتوا و موضوعات آن نیز یکسان می باشد لکن سوءتفاهم ها و خوب درک نکردن یکدیگر همواره رو به تغییر و فزونی و تنوع است و به همین دلیل آتش تنازع و تفرقه و چنددستگی نیز شعله ورتر می گردد و آسیب و زیان های آن بیشتر و خطرناک تر می شود.

* موانع وحدت

1- هوی و هوس انسانها و پیروی انسان ها از خواهش های نفسانی است

2- باورهای غلط و تلقین های باطل که به صورت یک عقیده درآمده است

3- گرایش های نژاد پرستانه و ملی گرایانه بی منطق است

4- جایگزینی تعصب و تقلید کوکورانه به جای عقلانیت و تفکر در فضای فرهنگ و تمدن اسلامی است.

5- سوء تفاهمات و توهمات بی جا نسبت به عقاید و آرای یکدیگر است.

6- در دنیای اسلام، عامل سیاسی است که قدرت های استعماری به هر وسیله ممکن، تفرقه و نفاق میان مسلمین ایجاد کرده تا به اهداف شوم خودشان برسند.

/حکیمی فر